Bayantal, Moğolistan: Oyunbileg Dambi, Rus subaylarının geldiği zamanı hatırlıyor. Güney Moğolistan’daki bu verimli topraklara para, silah ve uçak getirdiler.
Keçi ve koyun çobanı “Güzeldi” diyor. “Bir şeyleri takas edebilirsin, burada ve orada küçük malları takas edebilirsin.”
Moğolların yeşil tarlaları arasında Ruslar, hiçliğin ortasında askerler için apartman blokları inşa ettiler, Sovyet kahramanlarının heykellerini diktiler ve batıya veya doğuya değil, güneye, Çin’e yönelik döşeli pistler döşediler.
Sovyetler Birliği zirveye ulaşmıştı. 14 Mart 1979, Bayantal’daki terk edilmiş hava kuvvetleri üssünün duvarlarından şu anda soyulan Rus gazetesini okuyor. Pravda uzun menzilli televizyon yayın yeteneklerinin Dünya’nın 40.000 kilometre yukarısında yörüngede dönen bir uyduya başarıyla kurulduğunu bildirdi. Moskova’da, devrimci Vladimir Lenin’in 109. doğum yıldönümü için hazırlıklar yapılıyordu.
64 yılını, çocukların saatte 50 kilometre hızla, sağanak yağmura doğru dörtnala geçtiği Bayantal tarlalarında geçiren Dambii, “Sonra kovuldular” diyor.
Pekin’in etkisi arttıkça Moskova küçüldü. Savaş uçaklarıyla dolu sığınaklar birer birer boşaldı. Bir zamanlar Çin tehdidine karşı koyan pistler yosunla, apartmanlar küfle yeşerdi.
Şimdi dört kişilik bir aile, köpekleri ve yurtları, bir zamanlar etki alanı Çin sınırına kadar uzanan ama şimdi Ukrayna’da kendi cephe hattını korumak için mücadele eden düşmüş bir askeri gücün son kalıntılarına girişi koruyor.
Üssün muhafızlarından biri, alenen konuşma yetkileri olmadığı için kimliğinin açıklanmasını istemeyen “Ruslar aptaldır” diyor.
Moğol çoban Oyunbileg Dambii, bir zamanlar zırhlı araçları barındıran bir Rus askeri sığınağında.Kredi: Sanghee Liu
Dambii, bir zamanlar 20 Rus zırhlı aracıyla dolu bir sığınağı 200 keçisi ve 800 koyunu için barınak olarak kullanıyor. Kira, yerel meclise ödenen yılda beş koyun. “Gerçekten iyi çalışıyor” diyor. “Onları sıcak tutar”.
Yakınlarda, bir zamanlar devrimcilerin posterlerinin asılı olduğu binaların çatılarında çocuklar futbol oynuyor.
15 yaşındaki Ermuun Enkhbayar, “Keşke yıksalar” diyor. “Bu çok çirkin.”
Moğolistan’da terk edilmiş bir Rus hava üssünde çocuklar futbol oynuyor. Kredi: Sanghee Liu
Eski Sovyetler Birliği ile derin bağları olan diğer devletler gibi Moğolistan da Moskova ile süregelen bağlarıyla boğuşuyor. Rusça eğitim almış nesiller ve şimdi İngilizce öğrenenler olarak ikiye ayrılıyor. Bazılarına su ve ısıtma sağlayan Ruslara şükran borçlu olduğuna inananlar ve Ukrayna’da yaşananlardan dehşete düşenler tarafından.
Moğolistan’ın gençlik odaklı üçüncü partisi HUN’un lideri Togmidyn Dorjkhand, “Bu ulus sıkıştı” diyor. “Ukrayna’daki bu duruma çok karşıyız.”
1970’lerde gücünün zirvesindeyken, Moğolistan’da 50.000’den fazla Rus askeri, 1800 tank ve 190 uçağa eşlik eden yarım düzine üssünde konuşlanmıştı. 1992’de hepsi gitmişti. Eski nesiller onları sevgiyle anıyor, ancak Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı, uluslararası tedarik zincirlerine bağımlı hale gelen genç bir nesle yakıt, uçuş ve malları kısıtlayarak Moğolistan’ın hızla modernleşen ekonomisine zarar verdi.
Oyuntugs Davaakhuu, “Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin sona erme belirtisi göstermemesinin küresel ekonomik yansımaları, Moğol aileleri, çiftçiler ve işletmeler baskıyı hissetmeye devam edecek” dedi. Moğolistan Ekonomik Araştırma Enstitüsü.
Rusya’nın gücü azaldıkça, Moğolistan ekonomisini güneyinde yükselen süper güce giderek daha fazla bağımlı hale getirdi.
Çin şimdi Moğolistan’ın ihracatının yüzde 90’ını, çoğunlukla kömür ve diğer kaynakları satın alıyor. Ancak ekonomik desteği, kökleri kendi etnosentrizmine, bağımsızlığına ve tarihine dayanan bir ülkede kamuoyunu etkilemek için çok az şey yaptı.
Doğu Gobi Çölü’nde yerel bir benzin istasyonuna giderken ailesiyle birlikte arızalanan bir finişer olan 56 yaşındaki Tsendkhorloo Erdnebaatar, “Çinliler bizi yavaş yavaş seçiyor” diyor.
“Genç neslin ne olacağından çok korkuyorum.”
Tesndkhorloo Erdnebaatar, Çin sınırının hemen kuzeyindeki Gobi çölünde. Kredi: Sanghee Liu
Çin sınırındaki mağazası için ürünlerinin yüzde 95’ini Çin’den temin eden Gantugs Begzsuren, güney komşusuyla daha güçlü ekonomik bağlar kurmayı düşünemiyor.
Zaamin-Uud’daki telefon dükkanı sahibi, “Moğolistan’da daha fazla Çin etkisi olursa çok zor olacak” diyor.
Büyüyen Çin gücüne karşı temkinli olan Moğolların Moskova ile olan bağları, Rusya’nın etkisi manzarayı parçalasa bile hâlâ derin.
Gobi Çölü’nün ortasında 25 metrelik bir havuzun kalıntıları bulunuyor. Başlangıç blokları, bir zamanlar Sainshand kasabası yakınlarındaki en büyük üslerinden birinde Rus subaylarının kucaklarını çizen mavi karoların ve siyah çizgilerin üzerinde yükseliyor.
Erdnebaatar, “Yaşayan bir üs oldu” diyor. “Rusya bir ağabey gibidir. En azından bize bir şeyler verdiler.”
Gobi çölünün ortasında, Sainshand yakınlarında bir Rus havuzu. Kredi: Sanghee Liu
Daha genç Moğollar için ebeveynlerinin sadakati, Sibirya’da yaşayan etnik Moğollar olan Buryatlar da dahil olmak üzere azınlıkları hedef alan ve onları doğrudan cepheye gönderen Rus asker toplama kampanyaları tarafından sınanıyor.
Ülkenin kuzeyindeki Moğol-Rusya sınırındaki Altanbulag’da bir mağaza işleten Uyanga Otgonbaatar, “Bazıları aileleriyle birlikte buradan geçen birçok genç erkek vardı” diyor.
Un aldılar, votkadan kaçındılar ve çok az konuştular, diyor. Çok geç olmadan çıkmak istediler.
Moğol-Rusya sınırında esnaf Uyanga Otgonbaatar. Kredi: Sanghee Liu
Altanbulag’daki üç para borsasından birini yöneten Dashdondog Gankhuyag, “Korkuluydular” diyor.
Bir aşamada ruble o kadar oynaktı ki, artık büyük meblağlarda Rus para birimini Moğol tugriki ile takas etmeyi göze alamazdı.
“Hızla ön cepheye gönderileceklerinden korktular” diyor. “Onlar bizim gibi oldukları için onlara yakın hissediyoruz.”
Pekin, Çin sınırının 1000 kilometre kuzeyindeki Altanbulag’da şimdiden uzun vadeli yatırımlar yapıyor.
Rusya’ya giden otoyol Çin hükümeti tarafından inşa ediliyor. Rus sınır kasabası Khyagt’ta tabelada “Çin Yardımı” yazıyor.
Çin hükümeti, Rusya sınırında Altanbulag Sınır Limanı’nı inşa ediyor. Kredi: Sanghee Liu
Kamuoyuna konuşma yetkisi olmayan Çinli inşaat işçileri, Moğolistan’ın COVID-19 salgını sırasında yaygın et kıtlığına yardımcı olmak için Çin’e 30.000 koyun bağışladığını söyledi. Şimdi, Çin hükümeti Moğolistan’a geri ödeme yapıyordu.
Bu yıl bittiğinde dört şeritli otoyol koyundan çok daha fazlasını taşıyabilecek.
Moğolistan’ın meraları, Rusya’nın geçen yıl Ukrayna’yı işgal ederek dünyayı şok etmesinden bu yana Pekin ve Moskova arasında oynanan jeopolitiğin net bir görüntüsünü sunuyor. Bu harika oyun Avrasya kıtasına ve ötesine uzanıyor.
Moğollar, Rus Sibirya’sına bakan bir köprünün üzerinden yürüyorlar. Kredi: Sanghee Liu
Çin, Moskova’nın başına gelen talihsizlikten ekonomik ve diplomatik avantaj elde ederken defalarca savaştaki tarafsızlığını korudu ve Rusya ile “kırılmaz bağını” ilan etti.
“Çin, Avrupa’da giderek daha fazla bir güç haline geliyor” Andrew Michta, Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Atlantic Council’de yerleşik olmayan kıdemli bir araştırmacı.
Bir Moğol askeri, Moğol-Rusya sınırını koruyor. Kredi: Sanghee Liu
Michta, Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından Çin’e yapılan son üst düzey ziyaretler dizisinden alıntı yapıyor; Pekin’i büyük bir diplomatik güce dönüştürerek Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek.
Çin ayrıca, birkaç başka ihracat pazarı olan ucuz Rus enerjisinden, askeri teknoloji transferlerinden, Rusya’nın sınırlarının zayıflamasından ve iç siyasi kargaşadan da faydalanacak.
“Ukrayna’da uzun süreli bir yıpratma savaşı, Rusya’nın uzun vadede zayıflamasına yol açacağı ve dolayısıyla Çin-Rus güç dengesini önümüzdeki yıllarda Çin’in lehine kesin bir şekilde değiştireceği için Pekin’in çıkarlarına hizmet ediyor” dedi.
Yükleniyor
Michta, Rus gücünün aşırı bir şekilde çökmesinin, Rusya’nın orta ve doğu kısımlarının Çin’in kaynak talebine, “ya da şu anda göründüğü kadar olası görünmese de – hatta sömürgeleştirmeye” tabi hale gelebileceğine inanıyor.
Bayantal’da Dambii, bazı Rusların Rusya’nın eski ihtişamından geriye kalanları görmek için Moğolistan’daki terk edilmiş üsleri ziyaret ettiğini söylüyor.
“Belki biraz kalpleri kırılmış olarak eve giderler” diyor.
Kaynak : https://www.smh.com.au/world/asia/scenes-from-a-fallen-empire-abandoned-russian-bases-dot-mongolia-s-border-20230717-p5dozt.html?ref=rss&utm_medium=rss&utm_source=rss_world